تقریباً تمام نیاز کشور به فولاد زنگ‌نزن از طریق واردات تامین می‌شود اما کاغذبازی های اداری گمرک، علاوه بر تحریم‌ها، مانعی برای واردات شده است؛ از طرف دیگر ارزیابان گمرک، نسبت به گریدهای آلیاژی و توانایی تولید داخلی شناختی ندارند.
به دلیل اینکه تقریبا تمامی فولاد زنگ‌نزن از طریق واردات تامین می‌شود، نوسانات ارزی به طور مستقیم روی بازار آن اثر می‌گذارد.
به طور کلی نوسانات نرخ ارز روی صنعت فولاد تاثیرگذار بوده و در مورد محصولاتی که در داخل کشور نیز تولید می‌شوند، این تاثیرگذاری حتی شدیدتر و با شیب نسبتاً تندتری همراه می باشد. اثر نرخ ارز بر صنعت فولاد کشور روی آن بخشی اتفاق می‌افتد که به واردات مواد اولیه وابسته است. در حالی که در مورد فولادهای وارداتی، تاثیر نرخ ارز به صورت لحظه‌ای و گاهاً صدم ثانیه ای رخ می‌دهد.
بخش دیگر نوسان بازار فولاد زنگ‌نزن به کاغذبازی های اداری واردات به ویژه از سوی اداره گمرک بازمی‌گردد؛ به طوری که طی دو سه ماه گذشته شرایط واردات سخت‌تر شده است.
در حال حاضر، نه تنها محصولات فولاد زنگ‌نزن، بلکه کل صنعت فولاد کشور در رکود به سر می‌برد و این امر تنها به یک محصول مربوط نمی‌شود. بیشترین مصرف فولاد زنگ‌نزن در حوزه پتروشیمی است و شرکت‌های فعال در این زمینه، خواهان محصولات زنگ‌نزن هستند.
حدود 60 تا 70 درصد از مشتریان فولاد زنگ‌نزن را صنایع پتروشیمی یا شرکت‌های تابعه آن‌ها تشکیل می‌دهند. سایر تقاضاها در زمینه فولاد زنگ‌نزن نیز بیشتر به صنایع مواد غذایی، پزشکی و... بازمی‌گردد.
متاسفانه اغلب نیازهای کشور به فولاد زنگ‌نزن از طریق واردات تامین می‌شود و در این میان، تمامی نیاز کشور به ورق‌های زنگ‌نزن وارداتی است. در حال حاضر، در کشور شرکت فولاد آلیاژی اصفهان به تولید میلگردهای زنگ‌نزن می‌پردازد که گرید تمامی تولیدات این شرکت 420 است؛ این میلگردها دارای خاصیت مغناطیسی هستند. این شرکت تمامی محصولات خود را در اختیار صنایع دفاع قرار می‌دهد و در بازار عرضه نمی‌کند. اخیراً نیز شرکت فولاد آلیاژی ایران به تولید فولاد زنگ‌نزن پرداخته است که عمده تولیدات این شرکت نیز به صورت میلگرد و شامل گریدهای 304 و 316 در تناژ پایین می باشد.
ورق زنگ‌نزن بیشترین حجم مصرف را تشکیل می‌دهد
بیشترین حجم واردات محصولات فولادی زنگ‌نزن، مربوط به ورق است که هم به صورت رول و هم به صورت شیت تامین می‌شوند. به طور معمول، ورق‌های نازک‌تر از پنج میلی‌متر به صورت رول و ضخیم‌تر از آن به صورت شیت هستند. در این میان، فولادهای زنگ‌نزن سری 300 وارداتی که خاصیت مغناطیسی ندارند، شامل 304، 316 و 321 می‌شوند و پرمصرف‌ترین محصولات زنگ‌نزن در کشور به حساب می‌آیند. گریدهای 310 و 309 از سری 300 نیز فولادهای نسوز هستند که علاوه بر مقاومت در مقابل خوردگی و نداشتن خاصیت مغناطیسی، در مقابل حرارت نیز مقاومت نسبتاً زیادی دارند و به آن‌ها فولاد نسوز نیز گفته می‌شود.
گروه دیگری از ورق‌های فولادی زنگ‌نزن وارداتی سری 400 هستند که آسیایی هستند و از کشورهای چین و تایوان به کشور وارد می‌شوند. در گذشته، ورق‌های زنگ‌نزن از کشورهایی مانند اسپانیا، آلمان، فرانسه و... وارد می‌شد اما اکنون که شرایط واردات ورق زنگ‌نزن دشوار شده، ترجیح تجار این است که ورق‌های یاد شده از کشورهای آسیایی تامین شود چراکه واردات از این کشورها دشواری کمتری دارد و زمان کمی را به خود اختصاص می‌دهد.
ورق فولاد زنگ‌نزن، از گران‌ترین ورق‌های موجود در بازارهای دنیا است و تنها ورق‌های سوپرآلیاژها هستند که قیمت بالاتری از این فلزات دارند. با این حال، میلگردهای فولادی ابزار با تکنولوژی بوهلر اتریش از ورق‌های زنگ‌نزن گران‌تر می باشند.
تلاطم در بازار فولاد زنگ‌نزن
عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، هر دو در بازار فولاد زنگ‌نزن وجود دارند. سفارش‌ها می‌تواند چند صد کیلوگرم یا چند تن باشد و میزان سفارش بستگی به حجم مصرف و صنعت مربوطه دارد. البته به دلیل گران شدن قیمت فولاد زنگ‌نزن، طبیعی است که درخواست مشتریان در ارتباط با فولاد زنگ‌نزن کاهش یابد. ضمن اینکه نوسانات قیمتی نیز در بازار باعث عدم اطمینان مصرف‌کنندگان نسبت به شرایط آینده شده و حجم تقاضا را به طور قابل توجهی کاهش داده است. با این حال، شرکت‌های بزرگ و دارای توان مالی مطلوب، معمولاً تقاضای بیش از 10 تن به صورت یک‌جا را دارند.
هنگامی که نرخ ارز کاهش می‌یابد، مشتریان با گمان ارزان‌تر شدن قیمت فولاد زنگ‌نزن، سفارش‌‌های خود را کاهش می‌دهند و منتظر ادامه کاهش نرخ‌ها در بازار می‌مانند. شایان توجه است که کاهش نرخ ارز حتی در مقادیر بسیار ناچیز یعنی 100 تا 200 تومان می‌تواند باعث توقف معاملات فولاد زنگ‌نزن شود اما در مقابل، هنگام افزایش نرخ ارز و تاثیر مستقیم آن روی قیمت‌ها، خریدها برای جلوگیری از زیان احتمالی ناشی از افزایش قیمت، سرعت می‌گیرد چراکه همواره تجار و مصرف‌کنندگان ریسک کمتری را می‌پذیرند.
به دلیل کاهش واردات این نوع فولادها از تولیدکنندگان معتبر اروپایی و در مقابل، افزایش واردات از آسیای شرقی، طبیعی است که کیفیت نیز کاهش می‌یابد. البته هر دو تولیدکننده، یک نوع فولاد را عرضه می‌کنند اما فولادهای اروپایی ساختار و کیفیت نسبتا بالاتری در مقایسه با فولادهای آسیایی دارند؛ در برخی از فولادهای زنگ‌نزن، ساختار نیز اهمیت پیدا می‌کند و فولادهای اروپایی نیز به دلیل استفاده از تجهیزات و روش‌های تولید پیشرفته‌تر، ساختارهای بهتری دارند.
کشور ما توانایی تولید برخی از گریدهای فولاد آلیاژی مانند CK45 و Mo40 را دارد اما در همین حال، واردات این دو نوع گرید از کشورهای اروپایی و آسیای شرقی نیز انجام می‌شود. گرچه گفته می‌شود که فولادهای اروپایی کیفیت بالایی دارند ولی قیمت آن‌ها به مراتب بیشتر از محصولات ساخت داخل است. همین موضوع نیز در مورد فولادهای زنگ‌نزن صدق می‌کند و فولادهای زنگ‌نزن ساخت اروپا در شرایط خاص عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند.
کاغذبازی های اداری، واردات را دشوار کرده است
کاغذبازی های اداری در گمرک و نوسان قیمت، مهم‌ترین چالش‌های بازار ورق زنگ‌نزن محسوب می‌شوند. به عنوان مثال، ارزیاب گمرک که قرار است واردات این نوع فولادها به کشور را تایید کند، هیچ شناختی از گریدهای فولادی ندارد و در عین حال نسبت به توانایی تولید داخلی و بازار ناآگاه است و متاسفانه تنها به یک بخشنامه که به صورت کلی واردات برخی فولادها به دلیل توانایی تولید داخلی را ممنوع کرده است، استناد می‌کند. این در حالی است که ارزیاب مربوطه باید حتی به ضخامت فولادهای وارداتی، توانایی تولید داخلی و تک‌تک گریدها آشنایی داشته باشد چراکه ممکن است برخی گریدها در کشور تولید شوند اما میزان تولید آن به حدی باشد که نتواند نیزا تمامی مشتریان را پاسخ دهد.
گاهی به دلیل بروکراسی‌های اداری برای اثبات عدم توانایی کشور در تولید برخی محصولات، ممکن است یک محموله بیش از دو ماه در گمرک معطل شود و این روند جز خسارت برای مصرف‌کننده و تجار، نتیجه‌ای نخواهد داشت. حتی امکان دارد با هزار ترفند ازجمله نامه‌نگاری و... محموله از گمرک ترخیص نشود و متروکه اعلام شود. در این صورت شاهد از بین رفتن میلیاردها تومان سرمایه واردکننده و مصرف‌کننده، به عنوان سفارش‌دهنده خواهیم بود. بنابراین برطرف شدن یکی از مهم‌ترین چالش‌های بازار فولاد زنگ‌نزن در کشور، افزایش دانش و شناخت ارزیابان گمرک نسبت به آلیاژهای وارداتی و داخلی است.
برای ترخیص محموله از گمرک به واردکننده اعلام می‌شود که چند شرکت در ایران در زمینه فولاد آلیاژی فعالیت می‌کنند. واردکننده در این مرحله باید به دنبال مسئولان این شرکت برود و از آن‌ها گواهی بگیرد که مشابه محصول آن‌ها را وارد نکرده است. مسلماً اگر توانایی تولید داخلی در زمینه فولادهای زنگ‌نزن وجود داشته باشد، هیچ مصرف‌کننده و تاجری حاضر به واردات و تحمل دشواری‌های آن نخواهد بود و تامین از بازار داخلی را ترجیح خواهد داد. هنگامی که واردات کاهش یابد و عرضه در بازار متوقف شود، به دلیل افزایش تدریجی تقاضا بازار از تعادل خارج شده و قیمت‌ها افزایش می‌یابند. همچنین، اگر واردات فولاد زنگ‌نزن دچار اخلال شود، فعالیت برخی صنایع مصرف‌کننده نیز متوقف خواهد شد.
