ورق‌های فولادی از جمله پرکاربردترین محصولات فلزی مورد استفاده در بخش‌های مختلف صنعت هستند. به طور کلی در صنعت فولاد به ورق‌هایی که با فرایند نورد گرم تولید می‌شوند، ورق گرم یا ورق سیاه و به ورق‌هایی که با فرایند نورد سرد تولید شوند، ورق سرد یا ورق روغنی گفته می‌شود.
ورق رنگی، گالوانیزه و روغنی از جمله مهمترین ورق‌های فولادی هستند. هر یک از ورق‌های فلزی مشخصات ظاهری و ساختاری خاصی دارند و برای کاربرد ویژه‌ای مانند ساخت و ساز یا خودروسازی تولید می‌شوند.
محصول نهایی با توجه به فرایند تولید و آلیاژ به کار رفته جهت ساخت آن، خواص مختلفی به خود گرفته و در نهایت کاربرد و نام‌گذاری آن‌ها نیز متاثر از موارد ذکر شده، متغیر خواهد بود. برای مثال ورق روغنی یکی از محصولات پرکاربرد فلزی است که دارای ظاهر براق بوده و بیشتر برای مصارفی که ظاهر محصول اهمیت بالایی داشته باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این ورق روغنی به عنوان محصول اولیه برای تولید ورق گالوانیزه نیز به کار می‌رود. نام‌گذاری این محصول از شکل ظاهری آن برگرفته شده است. زیرا ورق روغنی یا ورق سرد، پس از طی مراحل در نورد سرد، روغنکاری می‌شود. این عمل به سبب افزایش مقاومت به خوردگی و اکسید شدن آن صورت می‌گیرد و همچنین باعث ایجاد سطح براق و روغنی در آن نیز می گردد.
انواع ورق روغنی و کاربردهای آن
انواع ورق روغنی شامل سه نوع معمولی، نیمه کششی و فوق کششی می‌شوند. نام تجاری انواع ورق روغنی به شرح زیر می باشد:
ورق روغنی St12: ورق روغنی معمولی
این نوع ورق روغنی نسبت به انواع دیگر کاربرد بیشتری داشته و بیشتر در مصارف مختلف مرتبط با ساخت و ساز به کار می‌رود.
ورق روغنی St13: ورق روغنی نیمه کششی با قابلیت کشسانی پایین
این محصول در سازه‌های صنعتی و غیرصنعتی با پرسکاری با عمق کم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ورق روغنی St14: ورق روغنی فوق کششی با قابلیت کشسانی بالا
این نوع ورق روغنی در کاربردهای با پرسکاری عمیق به کار می‌رود. بیشترین کاربرد ورق روغنی در صنایع خودروسازی مربوط به این نوع است.
علاوه بر انواع ذکر شده، نوع دیگری از ورق‌های روغنی با خصوصیتهای خاصی مانند لعاب‌پذیری تولید می‌شوند که می‌توان رنگ‌های مختلفی به آن‌ها داد. این نوع ورق روغنی که اصطلاحاً ورق EK2 نامیده می‌شود، در ساخت لوازم آشپزخانه و به خصوص اجاق گازها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این محصول کاربرد زیادی در صنایع مختلف دارد. در ساخت ماشین لباسشویی، ماشین ظرفشویی، یخچال و سایر لوازم خانگی، تولید خودرو، تابلوسازی، تجهیزات روشنایی، ساخت اجزا و قطعات کشاورزی، تولید ماشین‌های چمن‌زنی، مخازن آب و سوخت، ساخت موتورهای الکتریکی و بسیاری کاربردهای دیگر از انواع مختلف ورق روغنی استفاده می‌شود.
در اکثر موارد کمدها و کشوهای فلزی موجود در استخرها و مدارس و باشگاه‌ها از ورق روغنی ساخته می‌شوند. به سبب استحکام و مقاومت بالای این محصول در برابر خوردگی، کاربرد زیادی در ساخت پروفیل‌های ساختمانی و در و پنجره دارد. همچنین در برخی موارد لوله‌های اگزوز خودرو از ورق روغنی ساخته می‌شوند. ورق روغنی از جمله مهمترین محصولات فولادی در صنعت خودروسازی است.
فرایند تولید ورق روغنی
* ورق سیاه با طی مراحلی به ورق روغنی تبدیل می‌شود. در زیر به شرح مختصر این مراحل پرداخته شده است.
* اسیدشویی: جهت پاکسازی سطح ورق سیاه از آلودگی‌ها و پولک‌های سطحی، سطح آن با اسید شسته می‌شود.
* روغن کاری و نوردکاری: این مرحله باعث ایجاد تمایز در خواص و کاربرد ورق روغنی نسبت به دیگر انواع ورق فلزی شده است. ورق سیاه با دمای محیط وارد غلتک‌های نورد می‌شود تا اعمال نیروهای فشاری و کششی، ضخامت آن را کاهش داده و همچنین خواص فیزیکی خاصی مانند مقاومت بالا و ظاهری صاف و یکدست پیدا کند. در خلال فرایند نورد سرد، عملیات روغنکاری انجام می‌شود. این کار به صورت پاشیدن روانساز روی ورق روغنی و یا غلتک انجام می‌شود. عملیات روغنکاری به هدف کاهش نیروی نورد، کاهش سایش غلتک، کاهش اصطکاک بین ورق و غلتک، جلوگیری از زنگ‌زدگی محصول نهایی و کاهش دمای غلتک و ورق روغنی انجام می‌شود.
* آنیل: محصول ایجاد شده از مرحله قبل دارای سختی بالا و قابلیت انعطاف‌پذیری پایین است. در این مرحله ابتدا ورق روغنکاری و نورد سرد شده، توسط کوره‌های داغ حرارت دیده و به قابلیت کشسانی مورد نظر می‌رسند و سپس به صورت کویل درمی‌آیند.
* پرداخت (تمپر رولینگ): در این مرحله انجام فرایند نورد سطحی با دمای خیلی پایین، سطح ورق را یکنواخت و صیقلی می‌کند.
کارخانه‌های تولید ورق روغنی در جهان
در این بخش به معرفی مهم ترین کارخانه‌های تولید ورق روغنی در ایران و جهان پرداخته شده است:
ورق روغنی هفت الماس: این کارخانه از جمله کارخانه‌های داخلی تولید ورق با فناوری نورد سرد است که محصولات آن با استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا تولید شده و از کیفیت بالایی برخوردار هستند.
فولاد مبارکه اصفهان: این کارخانه بزرگترین واحد صنعتی خصوصی در ایران و بزرگترین مجتمع تولید فولاد در کشور است که در کنار محصولاتی مانند ورق رنگی و سیاه، به تولید انواع ورق سرد و روغنی در ضخامت ۰.۱۸ تا ۱۶ میلیمتر می‌پردازد.
ورق روغنی فولاد غرب: این کارخانه نیز در تولید انواع ورق فولادی فعالیت داشته و در رقابت با تولیدات جهانی ورق فولادی عمل می‌کند.
ورق سرد گیلان: این کارخانه ظرفیت تولید سالانه حدود ۵۰۰ هزار تن ورق نورد سرد شده را دارد و از بزرگترین واحدهای تولیدکننده ورق سرد کشور است.
آرسلور میتال: این کارخانه که در لوکزامبورگ قرار گرفته، بزرگترین کارخانه تولید فولاد در جهان به شمار می‌رود. آرسلور میتال رهبر بازار فولاد برای صنعت خودروسازی آمریکا و اروپا شده است.
بائواستیل: این کارخانه چینی در سال ۲۰۱۷ به رتبه دوم در دنیا رسید و در این سال موفق شد بیش از ۶۵ میلیون تن فولاد تولید کند. بائو استیل در تولید محصولات فولادی، آهنی و کابل‌های برق فعالیت دارد.
پوسکو: این نام مخفف شده عبارت شرکت آهن و فولاد پوهانگ است. این شرکت که در شهر پوهانگ کشور کره جنوبی قرار دارد، در سال ۲۰۱۵ چهارمین تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان شد و در سال ۲۰۱۰ از نظر میزان ارزش بازار سرمایه عنوان بزرگترین شرکت تولید فولاد در جهان را گرفت. این شرکت علاوه بر ورق روغنی در تولید محصولاتی نظیر فولاد ضدزنگ، کابل برق و کالاهای استیل نیز فعالیت دارد.
شاگانگ: شرکت تولید فولاد چینی شاگانگ در زمینه تولید فولاد، آهن، میلگرد، استنلس استیل و محصولات نیمه ساخته فولاد مانند ورق روغنی فعالیت دارد. این شرکت در حال حاضر ظرفیت تولید حدود ۱۰ میلیون تن فولاد و آهن را در سال دارد و هم‌اکنون هفتمین تولیدکننده بزرگ فولاد در دنیا به شمار می‌رود.
خواص ورق روغنی
وجود انواع مختلف ورق روغنی با خواص متنوع باعث کاربرد آن در مصارف گوناگون شده است. برای مثال وجود انعطاف‌پذیری زیاد در برخی انواع ورق روغنی، باعث کاربرد آن در مواردی که نیاز به ایجاد فرم‌های ظریف و با دقت بالا دارند، شده است. مشخصات فنی ورق روغنی نشان می‌دهد، این محصولات استحکام و مقاومت بالاتری نسبت به ورق رنگی و ورق سیاه استاندارد دارند. به دلیل اینکه ورق روغنی در دماهای پایین شکل‌دهی و سختکاری می‌شود، از مقاومت در برابر کشش گسیختگی، مقاومت در برابر تغییر شکل و سختی بالاتری برخوردار می‌شوند. همچنین این محصول پس از طی مراحل ساخت، ظاهر فیزیکی خود را حفظ کرده و دچار جمع‌شدگی و چروک نخواهد شد. ورق‌های روغنی نه تنها به دلیل وجود خواص مطلوبی مانند مقاومت و دوام بالا، بلکه به علت دقت و ظرافت کار با آن‌ها نیز کاربردهای متنوعی پیدا کرده‌اند.
خواص مطوب ورق‌های روغنی به صورت خلاصه به شرح زیر می باشد:
* مقاومت بالا در برابر نیروهای فشاری
* دارا بودن ظاهری یکنواخت و صیقلی در کل سطح آن
* قابلیت رنگ‌پذیری بالا و در نتیجه امکان ایجاد تنوع رنگی
* قابلیت حفظ استحکام در شکل و ابعاد و عدم تغییر ساختار فیزیکی بر اثر انبساط و انقباض
* مقاومت به خوردگی و اکسید شدن