از آنجاییکه بیش از 50 درصد محصولات فولادی در حوزه ساخت و ساز به مصرف می رسد، با توجه به رکود حاکم بر صنعت ساخت و ساز کشور به نظر می رسد بازارهای صادراتی، هدف مناسب تری برای عرضه محصولات فولادی باشند.
یکی از بخش هایی که سهم قابل توجهی از مصرف فولاد را در جهان به خود اختصاص می دهد، صنعت ساختمان است. به طور میانگین حدود 50 درصد از سهم بازار محصولات فولادی در جهان به صنعت ساختمان تعلق دارد. این عدد در ایران از دیگر کشورها حتی بیشتر است، چرا که هر قدر کشورها به سمت صنعتی تر شدن پیش می روند، مصرف فولاد آنها در حوزه های خودرو، ماشینکاری، بسته بندی و . . . بیشتر می شود. در محصولات تخت فولاد حدود 60 درصد بازار مصرف ایران به حوزه ساختمان و بخش های گوناگون آن مربوط می شود که به عنوان نمونه می توان به اسکلت فلزی، لوله و پروفیل و دیگر محصولات فولادی مورد استفاده در صنعت ساختمان اشاره کرد. بیشترین میزان مصرف مقاطع فولادی مانند نبشی، میلگرد، تیرآهن و محصولاتی از این دست نیز به حوزه ساخت و ساز تعلق دارد. چنان که پیداست، صنعت ساختمان در تولید کل فولاد کشور و مصرف آن سهم بسزایی دارد. گفتنی است صنعت ساختمان به عنوان یکی از بخش های مهم اقتصاد به شمار می رود که اثر قابل توجهی بر شرکت های تولیدی و محصولات آنها دارد؛ از این رو یکی از راهبردهای کلیدی رونق اقتصادی کشور، رونق صنعت ساختمان است. اگر این صنعت در کشور عملکرد خوبی داشته باشد، علاوه بر آنکه باعث پیشرفت صنعت فولاد می شود، صنایع دیگر را هم می تواند به دنبال خود بکشانند. در حال حاضر، صنعت ساخت و ساز شرایط مناسبی ندارد و طبیعتا بسیاری از پروژه های عمرانی به طور مناسب و بهینه اجرا نمی شوند. براساس پیشبینی های مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، از یک سو، رشد صنعت ساختمان در سال 98 حدود 20 درصد کمتر پیشبینی شده و از سوی دیگر، تعداد ساختمان های در حال احداث و مجوز پروانه های ساخت به واسطه کاهش درآمد مردم، روندی نزولی داشته و صنعت ساختمان را دچار مشکل کرده است. بازار داخلی به دلیل مشکلات اقتصادی و کاهش درآمد سرانه مردم تا حدودی دچار رکود و افت شده است. با این حال بارقه هایی از امید نیز وجود دارد و در حوزه صادرات پروفیل های ساختمانی، شاهد رشد چشمگیری هستیم که می تواند بخشی از رونق تولید را در حوزه فولاد و همچنین لوله و پروفیل محقق کند. با همه این مسائل، هنوز سهم قابل توجهی از تولیدات فولاد مبارکه به صنعت ساختمان تعلق دارد.
حوزه های صنعت ساخت و ساز
در جهان رشد صنعت ساختمان در سه محور مطرح است؛ زیرساخت ها، پلنت ها و کارخانه ها و در نهایت مسکن. در حوزه زیر ساخت و واحدهای تولیدی در کشور، با اینکه قدرت ایجاد تقاضا در این دو مورد زیاد است و توسعه زیر ساخت های ریلی و جاده ای، محرک بازار مصرف محصولات فولادی خواهد بود، اما در این بخش رشدی اتفاق نیفتاده است. ایجاد واحدهای صنعتی نیز مصرف را افزایش میدهد. در برخی موارد در صنعت ساختمان محصولات جایگزین وجود دارند که می توانند موجب تغییر الگوی مصرف شوند. استفاده از مواد و مصالح پیش ساخته، مواد مصرفی صنعت ساختمان را تا حدودی تحت تاثیر قرار می دهد. البته هنوز فولاد نقش و جایگاه خود را به عنوان عنصر اصلی حفظ کرده است. امروزه با وجود موضوع هایی مانند آلودگی، ایمنی و توجیه اقتصادی، راهکار کلیدی این است که دولت در ایجاد زیر ساخت ها اقدامی عملی و عاجل انجام دهد. اگر زیرساخت های مناسب ایجاد شوند، طبعا صنعت فولاد هم در حوزه ریلی و هم در دیگر بخش ها می تواند نقش پر رنگ تری ایفا کند. در این صورت، تقاضا برای فولاد افزایش می یابد، اما اگر در همان محور قبل بماند و اقدامی انجام نشود، بدون شک بازار آن هم رونق نمی گیرد.
برخی آمارها حاکی از آن است که تقاضای فولاد برای مصارف داخلی در سال جاری فقط به 7.5 میلیون تن خواهد رسید که نسبت به سال 97 حداقل 300 هزار تن کمتر است. سال گذشته مصرف واقعی محصولات تخت 7.8 میلیون تن بود که پیش بینی می شود با توجه به حجم صادرات و واردات و همچنین میزان تولیدات داخلی در مجموع به حدود 7.4 تا 7.5 میلیون تن برسد. بدون شک با توجه به رشد اقتصادی منفی 9.5 درصد برای ایران، در حالتی خوش بینانه انتظار می رود مصرف ظاهری فولاد کمتر از این مقدار نشود. چنانچه محل های مصرف محصولات تخت فولادی در نظر گرفته شود، موضوعات دیگری قابل مطرح شدن است. صنعت خودرو و لوازم خانگی نیز همچنان از مشکلات حاکم در رنج هستند. براساس آماری که دو گروه خودروساز اعلام کرده اند در سال جاری 25 تا 30 درصد کاهش در تولید آنها اتفاق افتاده است. صنعت لوازم خانگی نیز علی رغم مزیت هایی که ناشی از افزایش نرخ ارز و تمایل مردم برای استفاده از لوازم ساخت داخل ایجاد شده، با اعدادی که در سند چشم انداز برای آن در نظر گرفته شده، فاصله زیادی دارد. نرخ سرمایه گذاری در برنامه ها کاهش یافته و تمامی این مسائل نشان می دهد که صنعت فولاد علی رغم آنکه جایگاه بسیار خوبی دارد، در سمت تقاضا شرایط مطلوبی ندارد.
حضور در کشورهای همسایه
به دلیل آنکه کشورهای همسایه مانند عراق و سوریه نیاز به ساخت و ساز بیشتری دارند، از این رو جزو بازارهای هدف شرکت فولاد مبارکه هستند. همواره مطالعاتی در این زمینه انجام می شود و بازار کشورهای همسایه جزو هدف های شرکت فولاد مبارکه خواهند بود چرا که این شرکت ساختار حمل و نقلی مناسبی نسبت به سایر رقبا دارد. امروزه در صنعت ساختمان جهان، تغییرات نسبتا بنیادی اتفاق افتاده است و میزان مصرف فولاد در ساخت و ساز روند کاهشی پیدا کرده است. در این رویکرد جدید، از فولادهای با استحکام بالاتر و ضخامت های پایین تر استفاده می شود؛ یعنی کاهش مصرف و برخی جهت گیری ها در صنعت فولاد، باعث توجه ویژه به فولادهای خاص تر می شود. فولاد مبارکه هم احداث واحد نورد گرم 2 که می تواند بخشی از نیازهای این حوزه را پاسخگو باشد، شروع کرده تا بتواند آن را به ثمر برساند.
