صنایع فلزات غیرآهنی مانند آلومینیم، مس، سرب، روی و حتی تولید فلز گرانبهای طلا را می‌توان نماد پیشرفت و صنعتی بودن کشورها دانست؛ صنایعی که در بسیاری از کشورها عامل پیشرفت سایر صنایع محسوب می‌شود، اما در ایران این بخش‌ها با توجه به قابلیت‌های سرشار کمتر از حد انتظار مورد توجه قرار گرفته‌اند.
با توجه به منابع و بازارهای بالقوه منطقه و ایران در حوزه فلزات غیرآهنی، بررسی ابعاد، فرصت‌ها و تهدیدهای موجود بیش از پیش نمایان می‌شود. با این شرایط، بررسی چالش‌های این صنایع، این امکان را به متولیان این بخش‌ها می‌دهد تا بتوانند نسبت به برنامه‌ریزی برای این صنایع اقدام کنند. نبود استراتژی بلندمدت در صنایع سرب و روی سبب شده تا امکان تصور چشم‌انداز روشنی برای این صنایع ممکن نباشد.
در همین راستا، فعالان بخش خصوصی تدوین سند راهبردی صنعت سرب و روی را در برنامه خود قرار دادند تا این صنایع نیز مانند فولاد از طرح جامع برخوردار باشند. نکته‌ای که در این میان نباید نادیده گرفته شود به اجرایی کردن این طرح‌ها باز می‌گردد، چرا که در حال حاضر طرح‌های توسعه‌ای بسیاری در کشور برای روشن کردن مسیر تولید تدوین شده است، اما این طرح‌ها یا به مرحله اجرا نرسیده یا اینکه نیمه کاره رها شده است. اجرایی نشدن طرح‌های توسعه‌ای در حالی است که هزینه‌های بسیاری برای تدوین این طرح ها صرف می‌شود، اما با تغییر در راس مدیریت این طرح ها نیز به بایگانی سپرده می‌شوند و کارآیی خود را از دست می‌دهند.
در این خصوص فعالان بخش سرب و روی به طرح جامع فولاد اشاره می‌کنند که به دلیل عدم به روزرسانی، کارآیی خود را از دست داده است، به همین منظور فعالان این بخش سعی دارند تا با رصد مداوم طرح جامع سرب و روی، زمینه کاربردی شدن آن را فراهم کنند. از طرفی، نبود ساختاری واحد برای اجرایی کردن اهداف پیش‌بینی شده در طرح جامع فولاد از دیگر مواردی است که سبب شد تا این سند کارآیی خود را از دست بدهد؛ به همین منظور متولیان بخش سرب و روی سعی دارند تا همزمان با رونمایی از سند راهبردی، ساختار آن را نیز مشخص کنند تا اجرایی کردن این طرح با تغییرات مدیریتی، دچار چالش نشود.
فعالان بخش معدن و صنایع معدنی کشور در جلسه هم‌اندیشی سومین همایش صنایع غیرآهنی ایران و فناوری‌های وابسته با نگاهی به تولید و بازار، چشم‌انداز و چالش‌های صنعت سرب و روی را مورد ارزیابی قرار دادند و اعلام کردند که در این همایش از سند راهبردی طرح جامع سرب و روی رونمایی خواهد شد.
بروز رسانی و هدایت طرح‌ها
به گفته رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران در این همایش آنچه باید بیش از همه به آن پرداخت، چشم‌اندازی است که برای صنعت سرب و روی در دنیا وجود دارد و در کنار این مساله باید اثرگذاری این صنایع بر اقتصاد کشورها را رصد کرد.
به گفته بهرام شکوری، یکی از اقدامات مناسبی که در سال جاری صورت گرفته به همکاری بخش خصوصی و مجتمع سرب و روی مهدی‌آباد در زمینه تدوین سند راهبردی سرب و روی باز می‌گردد، پیش از این ما تنها طرح جامع فولاد را داشتیم و سایر صنایع معدنی سند راهبردی نداشتند. شکوری با اشاره به طرح جامع فولاد افزود: این طرح نیز با وجود اینکه تدوین شده بود، اما به حال خود رها و این امر موجب شد تا کارآیی لازم را نداشته باشد. به همین منظور باید این نکته را مدنظر قرار داد که تنها نباید به تدوین طرح جامع بسنده کرد، بلکه باید استراتژی را در نظر گرفت که بتوان این طرح‌ها را هدایت و بروز رسانی کرد تا این امکان فراهم شود که به فعالان بخش خصوصی جهت بدهد که در کدام بخش و کجا سرمایه‌گذاری کنند.
به گفته رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران، با توجه به تجربه طرح جامع فولاد باید طرحی که برای سرب و روی تدوین شده و طرحی که برای صنعت مس در حال تدوین است، فاقد مشکلات طرح جامع فولاد باشد و تولیدکنندگان باید آن را بپذیرند تا اجرای آن با مشکل مواجه نشود، به همین منظور همزمان با رونمایی از طرح جامع سرب و روی، باید ساختار آن نیز مشخص شود تا اجرای آن با تغییرات مدیریتی دچار خلل نشود و با توجه به اینکه انجمن‌ها همواره فعالیت دارند، می‌توان گفت، واگذاری ساختار اجرایی این طرح می‌تواند بهترین نتیجه را در اجرای این طرح به همراه داشته باشد.
شکوری با اشاره به اینکه یکی دیگر از مواردی که باید مورد توجه قرار گیرد به موضوع بروز رسانی آمار ذخایر معادن باز می‌گردد، افزود: بروز رسانی وضعیت ذخایر معادن اقدام مهمی است که چندان به آن توجه نمی‌شود و در حال حاضر تنها به داده‌های اولیه بسنده می‌شود.
رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران به ارزیابی چالش‌های پیش‌روی صنعت سرب و روی پرداخت و افزود: عوارض پیش‌بینی شده برای صادرات یکی از چالش‌هایی است که در حال حاضر هر دو بخش سرب و روی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. از دیگر مشکلاتی که بخش معدن با آن مواجه است، می‌توان به بحث منابع طبیعی و محیط زیست اشاره کرد. رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران در ادامه نبود پنجره واحد در این بخش را از چالش‌های کلان بخش معدن یاد کرد و افزود: وزارت صمت به‌عنوان متولی این بخش باید نسبت به ایجاد پنجره واحد اقدام کند. این مطالبه‌ای است که بخش خصوصی از وزارت صمت دارد و باید در طرح جامع سرب و روی، مطالبات به‌صورت شفاف مشخص شود.
رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران با اشاره به اثرات برگزاری همایش صنایع غیرآهنی از برگزاری این همایش استقبال کرد و گفت: آنچه مسلم است باید با شرایط کنونی کنار آمد، همان طور که در دنیا با رعایت پروتکل‌های بهداشتی بسیاری از همایش‌ها و نمایشگاه‌ها در حال برگزاری است، ما هم می‌توانیم با رعایت پروتکل‌های بهداشتی همایش‌هایی از این دست را برگزار کنیم.
مشکلات سرب و روی
امین صفری، مدیرعامل مجتمع سرب و روی مهدی‌آباد نیز با تاکید بر اینکه نبود استراتژی و سند راهبردی برای بخش‌های مختلف باورپذیر نیست و در دنیا وجود چنین استراتژی‌های امری عادی محسوب می‌شود، گفت: نبود استراتژی موجب می‌شود تا اقتصاد کشورها با مشکل مواجه شود؛ روندی که ما در حال حاضر در کشورمان شاهد آن هستیم. به گفته مدیر عامل مجتمع سرب و روی مهدی‌آباد با توجه به نبود استراتژی شفاف برای این بخش موجب شد تا تدوین سند راهبردی برای این صنعت را مدنظر قرار دهیم و به همین منظور پیشنهاد تدوین این سند را مطرح کردیم و این امر موجب شد تا تدوین سند سرب و روی به نتیجه برسد. به گفته صفری در حال حاضر سند راهبردی نهایی شده و در مرحله پایش قرار دارد و سعی داریم تا با رفع مشکلاتی که در سند وجود دارد، آن را اجرایی کنیم.
وی افزود: درخصوص سند راهبردی به تازگی مجوز وزارت صنعت، معدن و تجارت را دریافت کرده‌ایم و جلسات مختلفی نیز با معاون طرح و برنامه این وزارتخانه برگزار کردیم تا این سند به‌عنوان سند بالا دستی معرفی شود؛ درخصوص تدوین این سند اقدامی که ما انجام دادیم این بود که در ابتدای امر با همکاری بخش خصوصی به تدوین این سند پرداختیم و پس از اینکه به نتیجه رسیدم با بخش دولتی مطرح کردیم این امر موجب شد تا در تدوین سند راهبردی تمام بخش‌ها درگیر شوند و نظرات تمام فعالان بخش خصوصی گرفته شود.
به گفته مدیرعامل مجتمع سرب و روی مهدی‌آباد، صنعت سرب و روی مشکلات بسیاری دارد که در این خصوص می‌توان به معادن کوچک‌مقیاس، نبود استراتژی، مسائل فناوری، موانع پیش‌روی اکتشاف، کمبود خوراک، صدور بخشنامه‌های صادراتی پی‌در‌پی چالش‌های و مشکلاتی که در بخش محیط زیست وجود دارد اشاره کرد، مشکلاتی که موجب شده تا این صنعت نقطه قوت چندانی نداشته باشد، به‌طوری که نقطه قوت ما فقط معادن است، معادنی که برخی از آنها از عیار بالایی برخوردارند و برخی دیگر حجیم محسوب می‌شوند. صفری با اشاره به اینکه دو اقدام اساسی و متفاوت با طرح جامع فولاد در سند راهبردی سرب و روی مدنظر قرار گرفته است، تصریح کرد: یکی از اقداماتی که ما در نظر گرفته‌ایم به پیش‌بینی ساختار و دبیرخانه باز می‌گردد تا تمام اقدامات مدنظر برای سرب و روی از این مسیر صورت گیرد، از نظر ما دبیرخانه در ایمیدرو تشکیل شود بهتر از وزارتخانه است؛ چرا که در وزارتخانه مباحث به‌صورت ستادی مطرح می‌شود اما در ایمیدرو، طرح‌ها اجرایی‌تر پیش می‌رود.
به گفته مدیرعامل مجتمع سرب و روی مهدی‌آباد، تفاوت بعدی این طرح با طرح فولاد به تشکیل یک سایت در دسترس و به روز بود که این سایت را نیز راه‌اندازی کردیم و در دست اجراست، چرا که یکی از چالش‌های بخش معدن نبود آمار است که این مشکل در بخش سرب و روی بیشتر است. به همین منظور تمام داده‌هایی که در بخش سرب و روی از ابتدای زنجیره تا انتها جمع‌آوری شد در اختیار بخش خصوصی قرار می‌گیرد تا به این طریق سرمایه‌گذاران با دید باز نسبت به سرمایه‌گذاری اقدام کنند.
یکی از دیگر نکاتی که صفری به آن اشاره می‌کند، صدرو جواز بدون درنظر گرفتن نیاز است، این در حالی که برخی از سرمایه‌گذاران بدون در نظر گرفتن زنجیره درخواست مجوز می‌کنند و این امر موجب می‌شود تا در برخی از بخش‌ها با مازاد جواز مواجه و در برخی دیگر کمبود داشته باشیم. مدیرعامل مجتمع سرب و روی مهدی‌آباد با اشاره به اینکه در حال حاضر ۸۵ کارخانه کوچک مقیاس در کشور داریم که مشکلات بسیاری دارند، افزود: مجموع ظرفیت این کارخانه‌ها حدود ۴۷۰ هزار تن است که حدود ۲۰۰ هزار تن تولید می‌کنند، با توجه به مشکلاتی که این معادن ایجاد می‌کنند گام اول در سند راهبردی پیش‌بینی شده که ظرفیت در بخش‌هایی که کامل است و نیاز به مجوز نیست، مجوز جدید صادر نشود، گام بعدی به تغییر نگاه به خوراک باز می‌گردد، گام سوم به بازیافت باز می‌گردد. در این خصوص هم بازیافت از باطله‌های معدنی و هم بازیافت از قراضه مدنظر قرار گرفته است.
به گفته صفری، چهارمین گام به تشویق برای ادغام کوچک مقیاس‌ها باز می‌گردد، در این خصوص به ارزیابی معادن چین پرداختیم این کشور برای به واحدهای کوچک مقیاس فشار آوردن از طرف دیگر معادن بزرگ مقیاس را نیز تشویق کردند تا با ادغام این معادن با یکدیگر معادن کوچک به سرمایه خود برسند و معادن بزرگ هم سود کنند که این اتفاق در کشور ما هم صورت گیرد به نفع کشور تمام می‌شود این اتفاق در معادن کشور به ویژه سرب و روی نیز رخ دهد.
منبع: دنیای اقتصاد