ارزش معاملات بازار فیزیکی بورس کالا در ۴ ماه ابتدایی امسال به ۵۸۰ هزار میلیارد ریال رسید. بخش صنعت با ۵۵ درصد ارزش معاملات بیشترین سهم را در رینگ بازار فیزیکی از آن خود کرده است. پس از بخش صنعت، گروه پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی نیز با سهم ۴۴ درصدی در رتبه بعدی ارزش معاملات بازار فیزیکی قرار دارد. در این میان فولادی ها با اختصاص ۹۵ درصد حجمی و ۷۰ درصد ارزشی معاملات رینگ صنعتی، سردمدار بازار فیزیکی هستند. کاهش عرضه مصنوعات استیل در بورس کالا موجب شد تا جایگاه استیل در رینگ صنعتی تقلیل یابد.
صنعت پیشرو در معاملات بورس کالا
ارزش کل معاملات بورس کالا در چهار ماه ابتدایی امسال شامل معاملات نقدی، نسیه، سلف و مچینگ برابر ۵۸۰ هزار میلیارد ریال بوده است. این معاملات در چهار گروه اصلی صنعتی، پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی، معدنی و کشاورزی صورت گرفته است. تعداد معاملات نیز در این ۴ ماه برابر ۶۸۸۴ معامله بوده است.
در میان گروه‌های مختلف معاملات بورس کالا بخش پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی بیشترین تعداد معامله را به خود اختصاص داده‌اند، به‌گونه‌ای که ۵۴۴۹ معامله در این بخش در ۴ ماه ابتدایی امسال صورت گرفته که البته تعداد محدودی نیز تایید نشده است. در بخش پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی میزان حجم کل معاملات برابر ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تن بوده که این میزان معامله ارزشی معادل ۲۵۶ هزار میلیارد ریال داشته‌اند. به این ترتیب این حوزه ۳۷ درصد ارزش کل معالات بازار فیزیکی بورس کالا را در اختیار داشته است.
ارزش معاملات بخش کشاورزی نیز در ۴ ماه ابتدایی امسال برابر ۶۹۹ میلیارد ریال بوده است. در بخش کشاورزی بورس کالا شاهد عرضه انواع زعفران بوده است. همچنین ارزش معاملات بخش معدن نیز ۴ هزار میلیارد ریال بوده و در این مدت در این بخش تنها خاک روی عرضه و به فروش رفته است.
در این میان در بخش صنعت در ۴ ماه ابتدایی امسال ۱۵۴۸ معامله برگزار شده است. معاملات تایید شده در این مدت به فروش ۳ میلیون و ۵۱۴ هزار تن محصول صنعتی منجر شده است که این معاملات ارزشی برابر ۳۲۳ هزار میلیارد ریال داشته‌اند. معاملات بخش صنعت بورس کالا از ابتدای امسال تا پایان تیر ماه شاهد عرضه محصولاتی در گروه‌های اصلی شامل استیل، آلومینیم، مس، روی، کنسانتره فلزات گران بها، کنسانتره مولیبدن، طلا، کک متالوژی، کنسانتره سنگ‌آهن و آهن اسفنجی بود. البته بخش عمده معاملات بخش صنعت مربوط به استیل و محصولات استیل بوده است به گونه ای‌که از ۱۵۴۸ معامله این حوزه ۵۰۰ مورد یعنی ۳۲ درصد تنها در گروه استیل صورت گرفته است.
حجم معاملات استیل در رینگ صنعتی بورس کالا برابر ۳ میلیون و ۳۵۰ هزار تن و ارزش معاملات استیل نیز در این مدت ۲۲۷ هزار میلیارد بوده است. اگرچه فولادی ها ۹۵ درصد حجمی معاملات رینگ صنعتی را به خود اختصاص داده‌اند اما ارزش معاملات این بخش تنها ۷۰ درصد کل ارزش رینگ صنعتی بوده است. بسیاری از محصولات عرضه شده در این رینگ همچون آلومینیم، مس، طلا و روی ارزش به مراتب بالاتری دارند.
شمش استیل که به بورس نیامد
براساس آمار ارائه شده توسط انجمن استیل کشور در سه ماه ابتدایی امسال، میزان صادرات شمش استیل نسبت به دوره مشابه سال قبل کاهش ۳۷۰ هزار تنی داشت، درحالی که در این دوره میزان تولید استیل سازان ایران نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش ۳ درصدی را نیز تجربه کرده است، انتظار می‌رود که بازار داخل در اثر محدودیت بازار صادراتی و افزایش تولید داخلی با رشد عرضه روبرو شود.
بررسی معاملات شمش استیل در رینگ معاملاتی بورس کالا در ۳ ماه ابتدایی امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل حاکی از آن است که استیل سازان در این مدت میزان عرضه خود را در مجموع ۱۵۶ هزار تن افزایش داده اند. همچنین در ۴ ماه ابتدایی امسال نیز استیل سازان در مجموع ۸۹۹ هزار و ۷۰۰ تن شمش (انواع بلوم و بیلت) در رینگ معاملاتی بورس کالا عرضه کرده‌اند که این رقم نسبت به میزان عرضه در مدت مشابه سال قبل رشد ۱۸۹ هزار تنی داشته است.
بنابراین باید گفت از ۳۷۰ هزار تن شمش استیل که در ۳ ماه ابتدایی امسال صادر نشد، تنها ۴۲ درصد از طریق رینگ معاملاتی بورس کالا به بازار داخل وارد شد. در بازاری سالم زمانی که تولیدکننده با محدودیت صادرات روبرو می‌شود به دنبال کسب سهم بیشتری از بازار داخل می‌رود اما در بازاری غیرشفاف تمامی مناسبات متفاوت بوده و درحالی که برخی تولیدکنندگان با محدودیت صادرات روبرو شوند، ترجیح می‌دهد محصول را در بازار داخل نیز وارد نکند تا با بر هم زدن عدم تعادل عرضه و تقاضا از افزایش قیمت ناشی از رقابت خریداران بهره‌مند شود. بررسی روند تقاضا برای شمش استیل در رینگ معاملاتی بورس کالا بیانگر آن است که در ۴ ماه ابتدایی امسال در مجموع برای ۸۹۹ هزار و ۷۰۰ تن عرضه، برابر ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تقاضا به ثبت رسید (این میزان تقاضا و عرضه بدون احتساب معاملات تایید نشده محاسبه شده است) که به این ترتیب میزان تقاضا ۵/ ۲ برابر عرضه بوده است. در بازاری که میزان تقاضا بیش از ۲ برابر عرضه است، رقابت بی منطق قیمت کاملاً امری واضح و قابل توجیه است. اگرچه انتقاد از قیمت های پایه را مطرح می‌کند.
تقاضای غیر واقعی
درحالی که خریداران شمش استیل با تکیه بر آمار عرضه و تقاضای شمش استیل، آشفتگی در این بازار را به کمبود عرضه مربوط می‌دانند، استیل سازان معتقدند بخش قابل توجهی از این تقاضا واقعی نیست. درواقع ارزان بودن بهای شمش در کشور عامل این حجم تقاضا شده و صنایع پایین دستی استیل تنها با تکیه بر مواد اولیه ارزان است که به تولید محصول می پردازند. همچنین بخشی از تقاضای بازار داخل نیز از کاهش ارزش پول ملی نشات گرفته و در واقع ترس از گرانی در ماه های آتی باعث شده تا مصرف‌کننده اقدام به خرید پیش از موعد کند. تقاضای غیر واقعی درحالی در رینگ معاملاتی شمش بورس کالا اتفاق می‌افتد که متقاضیان خرید شمش در رینگ معاملاتی بورس کالا دارای کد بهین یاب و در واقع به نوعی تولیدکننده به‌شمار می‌روند اما برخی فعالان این بازار معتقدند تمام تقاضا در این رینگ مربوط به بخش تولید واقعی نبوده و بخشی از تقاضا نیز از سوی واحدهای دارای ظرفیت تولیدی به ثبت می‌رسد که مواد اولیه را خریداری کرده و در بازار آزاد به فروش می‌رسانند و از تفاوت بهای شمش آزاد و شمش در بورس کالا بهره‌مند می‌شوند.
میزان تقاضا برای شمش استیل در رینگ معاملاتی بورس کالا در ۴ ماه ابتدایی امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش ۱۷۰ هزار تنی (۸ درصدی) داشته است، طبیعتاً افزایش نرخ دلار و پیش بینی افزایش تورم در ماه های آتی در این رشد تقاضا دخیل بوده است. اما حتی بدون احتساب این رشد تقاضا نیز همچنان میزان عرضه تفاوت قابل‌توجهی با عرضه‌ها داشته و رسیدن به تعادل در این بازار در چنین شرایطی غیرممکن است.
جبران کاهش صادرات از گرانی بازار داخل
شرکت‌های فولادی در سال‌های اخیر همواره بر استمرار صادرات تاکید دارند و در صحت این خواسته نیز تردیدی وجود ندارد، بالا بودن نرخ ارز و پایین‌تر بودن قیمت پایه استیل برای مصرف‌کننده داخلی باعث می‌شود، تولیدکنندگانی که بخشی از محصول خود را صادر می‌کنند به سود قابل توجه تری دست پیدا کنند. در این شرایط میزان صادرات استیل کشور به دلایل متعددی در ماه‌های اخیر کاهش داشته و این امر می‌تواند کاهش سوددهی استیل سازان را در پی داشته باشد، به خصوص زمانی که میزان محصول صادر نشده به بازار داخل تزریق شود. اما بررسی آمارها حاکی از آن است که بخش قابل‌توجهی از شمش استیل صادر نشده از کشور به بازار داخل نیز تزریق نشده است. در حالی که شاید اگر این میزان محصول به بازار وارد می‌شد قیمت شمش داخلی تا ارقامی حتی بالاتر از نرخ جهانی نیز در کشور بالا نمی‌رفت. این موضوع شائبه حرکتی از پیش تنظیم شده برای جلوگیری از ورود این محصول به بازار برای دامن زدن به التهاب و افزایش قیمت در بازار برای جبران زیان استیل سازانی که امسال دست آنها از صادرات کوتاه مانده را به ذهن متبادر می‌کند.
منبع: دنیای اقتصاد