آشفتگی در بازار استیل و ثبت پیاپی رکوردهای قیمتی به‌حدی شدت گرفته که پای قوه قضائیه نیز به این معاملات باز شده و معاون دادستان در نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور خواستار ساماندهی بازار استیل کشور شده است. درحالی این روزها شمش استیل در بازار آزاد با بهای ۱۰ هزار تومان معامله می‌شود که حتی با احتساب نرخ دلار آزاد و قیمت شمش صادراتی و ارزش افزوده نیز نرخ شمش نباید بیش از ۹۳۰۰ تومان باشد.
یکی از فعالان بازار ضعف عرضه و در نتیجه رشد شتابان قیمت‌ها و عدم تایید معاملات شمش در دو هفته اخیر را علت اصلی کمبود قابل توجه این محصول میانی در این بازار و شرایط فعلی می‌داند و معتقد است افزایش قابل توجه عرضه و اجازه رقابت محصول تا سقف قیمت جهانی با احتساب ارز آزاد می‌تواند تا حدی این بازار را کنترل کند. این در حالی است که تایید این معاملات هم سیگنال قیمتی خاصی برای بازار محسوب می‌شد و شاید روند افزایشی قیمت‌ها در بازار داخلی را تسریع می‌کرد. این واقعیت‌ها کلاف سردرگمی است که در شعله نوسان قیمت ارز تنها به نقطه جوش قیمت استیل منتهی شده است. برای بررسی دلیل این افزایش سرسام‌آور گفت‌وگویی با محمد‌اعتباری یکی از فعالان باسابقه این بازار انجام شده است که در ادامه می‌آید.
بهای شمش استیل در بازار آزاد به چه نرخی رسیده و دلیل افزایش التهابات در این بازار چیست؟
بهای هر کیلوگرم شمش استیل در روز دوشنبه ۲۳ تیر در بازار آزاد از کانال ۱۰ هزار تومان نیز فراتر رفته که این رشد سرسام آور قیمتی از عواملی همچون خلا بازار در زمینه این محصول، افزایش و عدم ثبات نرخ ارز و ورود نقدینگی قابل توجه به بازار شمش و محصولات استیل نشأت می‌گیرد. مسئولان امر، معاملات شمش استیل در رینگ معاملاتی بورس کالا را در هفته قبل و حتی هفته ماقبل آن به‌علت رقابت و رسیدن قیمت ۲ هفته پیش به کانال ۷ هزار و در هفته قبل به کانال ۸ هزار تومان تایید نکردند، اما این اقدامات نه تنها نتوانست این بازار آشفته را سروسامان دهد که به آشفتگی بیشتر آن نیز منجر شد. درحالی مسئولان امر ابطال معاملات را به‌عنوان راهکاری برای کنترل بازار درنظر می‌گیرند که پس از هر مرتبه ابطال معاملات، رینگ بعدی شاهد رشد بیشتر رقابت بوده و بهای محصول در بازار آزاد نیز از کنترل خارج شده و حتی از قیمت‌های جهانی این محصول با احتساب نرخ دلار آزاد نیز فراتر رفته است.
باتوجه به نتایج منفی عدم تایید معاملات، چرا همچنان مسئولان بر اجرای این سیاست مصر هستند؟
رینگ معاملاتی بورس کالای کشور دارای پیچیدگی‌های خاصی است که بسیاری از مسئولان و تصمیم‌گیران از آن بی‌خبر بوده و همین موضوع نیز باعث می‌شود تصمیمات آنها نه‌تنها به سود تولیدکننده پایین دست و مصرف‌کننده نهایی تمام نشود که به زیان آنها نیز باشد. در واقع آگاهی تصمیم‌گیران نسبت به رینگ کالایی پایین بوده و درنتیجه تصمیمات آنها نتیجه معکوس درپی دارد. اگرچه در حال حاضر تمامی تولیدکنندگان شمش موظف به عرضه محصول در رینگ بورس معاملاتی بورس کالا هستند، اما همواره این تولیدکنندگان این امکان را نیز دارند که بخشی از محصول خود را به‌صورت نامحسوس وارد بازار آزاد کنند و از این التهابات بازار سود ببرند.
چرا تولیدکنندگان پایین‌دستی، شمش را با هر قیمتی خریداری می‌کنند؟
تولیدکنندگان پایین‌دستی برای استمرار فعالیت خطوط تولید خود چاره‌ای جز خرید مواد اولیه خود (شمش) با قیمت‌های بازار را ندارند چرا که اگر محصول را با بهای فعلی خریداری نکنند خطوط تولید آنها با کمبود مواد اولیه روبه‌رو شده و متوقف می‌شود. توقف خط تولید زیان قابل توجهی را به واحد تولیدی وارد می‌کند؛ از این رو تولیدکننده حاضر است خوراک ورودی کارخانه را با بهای بالاتری خریداری کرده و حتی با نقطه سر به سر به فعالیت ادامه دهد اما خط تولید نخوابد. همچنین باتوجه به روند مستمر افزایشی نرخ ارز، تولیدکننده تضمینی برای تعویق خرید ندارد، چرا که اگر امروز محصول را خریداری نکند، این امکان وجود دارد که فردا با افزایش نرخ ارز مجبور به خرید این محصول با بهایی بالاتر نیز بشود. علاوه بر نرخ ارز، ورود نقدینگی قابل توجه به بازار استیل این بازار را از کنترل خارج کرده به گونه‌ای که سرعت رشد بهای استیل حتی از رشد نرخ ارز در کشور نیز فراتر رفته است. درحالی که نرخ ارز آزاد در روز ۲۱ تیرماه با ۴۲ درصد رشد نسبت به روز ۲۵ فروردین امسال به ۲۲ هزار و ۲۰۰ تومان رسیده، بهای هر یک واحد تیر آهن شاخه ۱۴ با افزایش ۱۰۱ درصدی ظرف همین مدت روبه‌رو شده و به قیمت ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان رسیده است.
آشفتگی بازار محصولات استیل را می‌توان به مفهوم شکست سیاست بازار آزاد تلقی کرد؟
سیاست بازار آزاد با عدم نظارت متفاوت است، در واقع بازار آزاد به مفهوم رهاسازی در شرایط فعلی بازار کشور و بورس کالا نتیجه بخش نیست. تولیدکننده‌ای که شمش با بهای ۷ هزار تومان خریداری کرده باید موظف به عرضه محصول با قیمت منطقی باشد. اما بسیار اتفاق می‌افتد که تولیدکننده پایین‌دستی محصول خود را در رینگ معاملاتی بورس عرضه کرده و در ادامه خود تحت عنوان شرکتی دیگر آن را خریداری کرده و صادر می‌کند و به این ترتیب به سود قابل توجهی دست پیدا می‌کند، باید جلوی چنین مواردی به‌طور کامل گرفته شود.
وضعیت رینگ معاملاتی بورس کالا برای روز سه‌شنبه، ۲۴ تیر ماه را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
باتوجه به اینکه معاملات شمش استیل در ۲ هفته قبل تایید نشد و این هفته آخرین عرضه در تیر ماه به‌شمار می‌رود و باید تولیدکنندگان کف عرضه در این ماه را کامل کنند، انتظار عرضه قابل توجهی در زمینه شمش برای روز آتی وجود دارد. تا زمان انجام این مصاحبه نیز خبر عرضه ۹۰ هزار تن شمش در رینگ معاملاتی عنوان شده است. اگرچه این حجم عرضه مقدار قابل توجهی به‌شمار می‌رود اما طبیعتاً تقاضای قابل توجهی نیز برای آن وجود خواهد داشت. خوشبختانه بورس کالا برای کنترل بهتر معاملات میزان پیش دریافت خرید شمش را از ۱۰ درصد به ۵۰ درصد افزایش داده و همین موضوع در کنار افزایش عرضه می‌تواند به کنترل بهتر معاملات کمک و بخشی از تقاضای غیرواقعی بازار را مرتفع کند. همچنین شنیده‌ها حاکی از آن است که نرخ پایه در نظر گرفته شده برای معاملات فردا حدود ۶ هزار تومان است، باتوجه به بهای ۳۷۰ دلاری برای هر تن شمش صادراتی کشور و نرخ بهای نیمایی و احتساب ارزش افزوده قیمت هر کیلوگرم شمش به حدود ۷ هزار تومان خواهد رسید، اما با احتساب دلار آزاد و ارزش افزوده بهای هر کیلوگرم شمش رقمی معادل ۹ هزار و ۲۵۰ تومان خواهد بود. در این شرایط به‌طور قطع باید برای معاملات روز ۲۴ تیر ماه انتظار رقابت در کانال ۸ هزار تومان را در رینگ معاملاتی بورس کالا داشت و امیدواریم که مسئولان نیز دوباره اقدام به ابطال معاملات نکنند که چنین تصمیمی تنها به آشفتگی بیشتر این بازار می‌انجامد.
معاون دادستان خطاب به جهانگیری: به داد بازار استیل برسید
معاون قضایی دادستان کل کشور در نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور، ساماندهی بازار استیل و رفع رانت در فروش تولیدات صنایع بالادستی استیل را خواستار شد. سعید عمرانی معاون قضایی دادستان کل کشور در نامه‌ای به اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور، ساماندهی بازار استیل و رفع مشکل تامین مواد اولیه مورد نیاز صنایع پایین دستی را خواستار شد. در این نامه آمده است: ضمن تاکید بر اینکه مشکل استیل ارتباطی به تحریم و ارز ندارد، استدعا دارم به داد بازار استیل برسید. به دلیل عدم عرضه مواد اولیه، ویژه فروشی و ایجاد رانت فاجعه در تعطیلی صنایع پایین دستی تولید محصولات استیل و بیکاری کارگران در راه است.
منبع: دنیای اقتصاد