تست غیر مخرب آزمایشی می باشد که برای انجام آنها نیازی به تخریب قطعه و نمونه برداری نیست و در صورت لزوم میتوان آن را بدون اینکه به قطعه آسیبی برسد، روی تمامی قسمت های قطعه انجام داد، به همین جهت به آن آزمون غیرمخرب گفته می شود.
با استفاده از این تست میتوان عیوب موجود در انواع قطعات فولادی، استیل و سایر فلزات از جمله تخلخل و حفره های داخلی، ترک و ناپیوستگیهای سطحی و داخلی، ناخالصی ها و انواع عیوبی که در حین تولید و یا در حین کار تحت شرایط ویژه محیط کار ایجاد و شکل میگیرند را شناسایی کرد. عملکرد و طول عمر هر قطعه فولادی یا استیل در حین کار به نوع، اندازه، موقعیت عیب موجود در آن و عیوبی که در شرایط کاری در آن ایجاد میشود بستگی دارد. در مواردی تعیین حد قابل قبول یا حد مجاز عیوب ضرورت مییابد. اندازه حد مجاز عیوب به حساسیت موقعیت کاری قطعات فولادی و استیل بستگی داشته و از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد. در مواردی اهمیت آزمایشهای غیر مخرب برای اندازهگیری ترک و مقایسه آن با اندازه مجاز و برآورد طول عمر در ارتباط با آهنگ رشد و گسترش ترک، بویژه برای قطعات از جنس استیل و فولاد که در معرض بارهای متناوب و یا در شرایط خوردگی قرار میگیرند، مشخص می گردد. اگر اندازه ترک بسیار کوچکتر از حد مجاز باشد، در شرایطی این ترک تحت تاثیر بار اعمال شده میتواند گسترش نیابد و در نتیجه قطعه قادر به ادامه سرویس دهی خواهد بود. به همین دلیل جهت کسب اطمینان از نرسیدن اندازه ترک به انداره بحرانی و وقوع شکست ناگهانی در آنها این قطعات فولادی و استیل باید در حین کار و سرویس دهی بطور متناوب مورد بازرسی قرار گیرند.
تست غیر مخرب فقط برای شناسایی عیوب به کار نمیرود، بلکه تعدادی از آنها برای تعیین نوع ساختار شبکه کریستالی، اندازهگیری ابعاد و ضخامت پوشش های به کار رفته در ورق استیل و فولاد نیز به کار میرود.
ویژگیها و مزایای آزمونهای غیر مخرب
* امکان انجام آزمایشهای غیر مخرب روی تمامی قطعات تولیدی به ویژه ورق استیل
* امکان انجام آزمایشهای غیر مخرب مختلف به صورت همزمان یا متعاقبا یکی بعد از دیگری روی یک قطعه
* امکان تکرار آزمایشها روی یک قطعه
* کاهش هزینههای تولید با انجام این آزمایشها در حین فرآیند تولید و شناسایی به موقع عیوب و جلوگیری از اتلاف بیشتر مواد و نیروی انسانی
* افزایش ایمنی با شناسایی به موقع عیوب در قطعات استیل و فولادی حساس و جلوگیری از شکست زودرس آنها که میتواند به از بین رفتن تجهیزات و زیانهای مالی و در مواردی حتی زیانهای جانی منجر گردد
* افزایش کیفیت تولید و بالا بردن درصد اطمینان در ارتباط با تولید قطعات سالم
* قابلیت حمل و نقل تجهیزات مربوط به اینگونه آزمون ها و استفاده از آنها در محل کار
نکات قابل توجه قبل از انجام آزمایش های غیر مخرب
قبل از انجام آزمایشهای غیر مخرب به منظور افزایش درصد اطمینان نسبت به شناسایی عیوب لازم است نکات زیر مورد توجه قرار گیرند:
# جنس فولاد یا استیل، فاز یا نوع فازهای موجود در قطعه، داشتن یا نداشتن قابلیت هدایت الکتریکی و مغناطیسی پذیری
# روش تولید (ریختهگری، نورد، کشش، فورج و . . . )
# داشتن یا نداشتن پوشش سطحی روی ورق استیل یا فولاد و نوع فرآیند پوششدهی
# نوع عملیات حرارتی انجام گرفته روی ورق استیل (در صورتی که قطعه تحت عملیات حرارتی قرار گرفته باشد)
# ابعاد ورق استیل به منظور پیشگویی اولیه از نوع عیب و موقعیت مکانی آن
# منشا عیب (مواد اولیه، فرآیند تولید) و علل آن
# عیوب ممکن و مورد انتظار از لحاظ نوع، اندازه و موقعیت
# عیوب مجاز در قطعه از لحاظ نوع، انداره و موقعیت
# کسب هر گونه اطلاعات در ارتباط با سرتیفیکیت ورق استیل و شرایط محیط کار که میتواند به شناسایی دقیق عیب کمک کند.
مبنای کار در آزمایش های غیر مخرب
مبنای این کار مبتنی بر اساس استفاده از اصول فیزیکی به منظور آشکارسازی و شناسایی عیوب و ناهمگنیهای موجود در ورق استیل است. مراحل اساسی آزمایشهای غیر مخرب عبارتند از:
• کاربرد یکی از خواص فیزیکی مادهای که ورق استیل از آن ساخته میشود،
• آشکارسازی و مشاهده تغییرات ایجاد شده در این خاصیت فیزیکی در ارتباط با وجود عیب یا ناهمگنی موجود در ورق استیل به کمک وسیله مناسب
• تعیین تغییرات ایجاد شده و تبدیل آنها به نتایج قابل تفسیر
• تفسیر نتایج بدست آمده و اظهار نظر در مورد کیفیت قطعه.
در بررسیهای غیر مخرب از روشهای مختلفی استفاده می گردد. انتخاب روش به عواملی از قبیل گرید ورق استیل مورد بررسی، نوع، شکل، اندازه و موقعیت عیب و همچنین درجه اطمینان در ارتباط با قابلیت روش آزمون غیر مخرب انتخابی برای آشکارسازی عیب بستگی دارد.
انتخاب هر روش آزمون غیر مخرب به اختلاف بین قابلیت آشکارسازی کوچکترین اندازه عیب مثل ترک با توجه به اندازه مجاز و همچنین میزان حساسیت و ایمنی ورق استیل در شرایط کاری آن بستگی دارد.
به کارگیری آزمونهای غیر مخرب مناسب برای قطعات ریختهگری و یا آهنگری شده با توجه به هزینه آنها، باید قبل از عملیات ماشینکاری بر روی آنها انجام گیرد و اگر دارای عیوبی بوده و قابل پذیرش نیستند کنار گذاشته شوند، البته چنانچه عیوب آنها سطحی و ریز باشد در مرحله ماشینکاری قابل برطرف شدن می باشد.
انواع آزمونهای غیر مخرب عبارتند از:
بازرسی چشمی، آزمون نشت، آزمون مایع نافذ، آزمون ذرات مغناطیسی، آزمون جریان الکتریکی، آزمون جریان گردابی، آزمون ماوراءصوت یا اولتراسونیک، آزمون رادیوگرافی، آزمون نشر صوت و آزمون حرارتی
منبع: پاکمن
