در شرایط کنونی کشور که صنعت به دلیل فشارهای داخلی و خارجی شرایط سختی را پشت سر می گذارد، یکی از موضوعات محوری که توجه بیشتری را می طلبد، کاهش بهای تمام شده می باشد.
با توجه به نقشی که فولاد و صنایع معدنی در اقتصاد کشور ایفا می کند و بازوی دوم اقتصاد بعد از نفت می باشد، کاهش بهای تمام شده در این صنعت نشانگر تدابیر مدیران صنعتی در مدیریت تولید و رسیدن به استاندارهای جهانی است.
کاهش بهای تمام شده در صنعت فولاد، به عنوان موضوع محوری بررسی شده است و نظرات مدیران و کارشناسان مختلف در این زمینه بیان شده اند.
برخی از مدیران نگاهی چند بعدی به کاهش بهای تمام شده در صنعت فولاد دارند و معتقدند که مجموعه ای از عوامل در این زمینه دخیل هستند و بهره وری نیروی انسانی، بهره وری ماشین آلات و تجهیزات، بهره وری منابع مالی و بهره وری زمین و امکانات جزو پارامترهایی است که هرکدام می تواند روی قیمت تمام شده اثر گذار باشد.
در مقابل تعداد دیگری از مدیران و کارشناسان نقش یک عامل خاص را در این زمینه پررنگ تر می دانند و معتقدند که با مدیریت درست آن تک عامل می توان به میزان زیادی بهای تمام شده را در صنعت فولاد کاهش داد.
در مورد کاهش بهای تمام شده در صنعت فولاد داشته اند می توان به سه گزاره اصلی در این زمینه دست یافت:
مورد اول به نقش برنامه های درونی شرکت های فولادی در کاهش بهای تمام شده صنعت فولاد اشاره دارد.
مورد دوم به سیاستگذاری های کلان دولت و نهادی مربوطه در این زمینه می پردازد.
مورد سوم نقش نهادی صنفی در کاهش بهای تمام شده در صنعت فولاد را مد نظر قرار می دهد.
ادغام شرکت های بالادستی و پایین دستی زنجیره فولاد جهت کاهش بهای تمام شده
برنامه هایی که شرکت های مختلف فولادی در مدیریت منابعی که در اختیار دارند، در پیش می گیرند نقش زیادی در کاهش بهای تمام شده در صنعت فولاد دارد. دو نوع از برنامه ها را در این زمینه می توان از یکدیگر تفکیک کرد: مورد اول برنامه های عمومی که همه شرکت های فولادی می توانند از آنها استفاده کنند.
مورد دوم برنامه هایی که هر شرکت فولادی با توجه به موقعیت خاص خود و شرایطی که در آن قرار دارد می تواند به کار بگیرد. در این زمینه، سید رضا شهرستانی، عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران گفت: یکی از عوامل تاثیرگذار بر قیمت تمام شده و کاهش هزینه های تولید، ادغام شرکت های بالادستی و پایین دستی زنجیره فولاد با یکدیگر است چرا که ادغام این شرکت ها یک سینرژی ایجاد می کند که منافع همه در آن دیده خواهد شد.
وی موارد تاثیرگذار دیگر در این زمینه را به شرح زیر اعلام کرد: جایگزین کردن قطعات و کالاهای مصرفی خارجی با نمونه های داخلی، حمل و نقل، مصرف انرژی، آب و بازیافت محیط زیستی از دیگر عوامل تاثیرگذار در قیمت تمام شده هستند.
نقش استفاده از نسوز مناسب در کاهش بهای تمام شده
نمونه ای از راهبردهای دیگر شرکت های فولادی استفاده از نسوز مناسب است. حسام ادیب، رئیس هیئت مدیره گروه دانش بنیان پاترون با بیان اینکه مصرف نسوز یا دیرگداز یکی از الزامات تولید فولاد است که بخشی از بهای تمام شده فولاد را به خود اختصاص می دهد، گفت: هزینه نسوز صرفا هزینه خرید و قیمت آن نیست چراکه همه هزینه های لجستیک، نصب، تعمیرات، انرژی و غیره بر بهای تمام شده فولاد تاثیر می گذارند. در نتیجه انتخاب مواد نسوز بایستی بر اساس همه این پارامترها و بر اساس اقتصادی ترین گزینه انجام گیرد. بر همین اساس گروه پاترون، به عنوان یک تولید کننده دانش بنیان نسوز، اقدام به تدوین نقشه جرم های دیرگداز آلومینایی در مصارف مختلف کارخانجات فولادسازی نموده است تا راه را برای انتخاب صحیح مواد نسوز و کاهش بهای تمام شده هموار نماید. حذف ناخالصی ها در مراحل بالادستی، قیمت آهن را کاهش می دهد.
بعضی از مدیران فولادی به کاهش بهای تمام شده به صورت تک عاملی نگاه می کنند و معتقدند مدیریت کردن یک عامل حساس می تواند به میزان زیادی از هزینه ها بکاهد.
مهندس بهادر احرامیان، مدیرعامل فولاد یزد و نایب رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران بزرگ ترین و مهم ترین هزینه ای را که در حال حاضر در زنجیره فولاد کشور ما قابل کاهش دادن است اینگونه بیان می کند: به نظر من در شرایط کنونی جایی که بیشترین پتانسیل را برای کاهش هزینه های تولید فولاد دارد، در ناحیه فولادسازی است، به ویژه قسمتی که در آن عملیات ذوب انجام می شود.
در شرایط کنونی که ما با کمبود سنگ آهن مواجه هستیم مشکلی که روی داده این است که کیفیت کنسانتره در کشور ما تغییر کرده است. مشخصا اینکه می بینیم به دلیل تغییر جنس سنگ معادن، شاهد افزایش مقدار سیلیس و تا حدودی هم گوگرد و فسفر در کنسانتره هستیم. این مواد در بخش معدن ایجاد می شوند و به همان صورت وارد کنسانتره می شوند، در گندله هم حفظ شده و در آهن اسفنجی به همین صورت ادامه پیدا می کنند.
وی ادامه داد: در مرحله ذوب برای از بین رفتن این موارد هزینه زیادی انجام می شود. یکی از راه هایی که می تواند به میزان زیادی هزینه ها را در زنجیره فولاد کاهش دهد، این است که این مواد زائد را در مراحل بالادستی حذف کنیم.
اگر سیلیس، گوگرد و فسفر را در بخش معدن حذف کنیم، هزینه های تولید فولاد به میزان زیادی کاهش پیدا می کنند. زیرا حذف این مواد در مرحله معدن هزینه بسیار کمتری از حذف آن در مرحله فولادسازی بر جای می گذارد.
نقش دولت و نهادهای سیاستگذار در کاهش بهای تمام شده
تدبیری که مدیران مختلف در سازمان های خود به کار می گیرند نقش زیادی در کاهش بهای تمام شده در صنعت فولاد دارد، اما راهکارهای سازمانی تنها بخشی از این مسئله را پوشش می دهند، در سوی دیگر این مسئله دولت و سیاستگذاری های کلان قرار دارند که باید در برنامه ها و سیاستگذاری های صنعتی شان به گونه ای برنامه ریزی کنند که برنامه های درونی شرکت حمایت شوند.
دولت و نهادهای سیاستگذار می توانند با پیگیری برنامه های هدفمند بسیاری از موانعی را که بر قیمت نهایی تاثیر می گذارند، از میان بردارند.
در این زمینه سید حسین احمدی، عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با بیان اینکه مهمترین فاکتور برای کاهش بهای تمام شده این است که یک بنگاه اقتصادی با ظرفیت کامل خود کار کند، گفت: این امر در خصوص فولادسازان بزرگ به همت وزارت صمت و مجموعه معادنی بر می گردد که بتوانند به تعهداتشان بر اساس قراردادها عمل کرده و تامین مواد اولیه صنعت فولاد را در اولویت قرار دهند.
بنابراین به نسبتی که یک واحد فولادی به ظرفیت اسمی خود نزدیک می شود، قیمت تمام شده اش به همان نسبت پایین تر می آید.
وی دیگر فاکتورهای تاثیرگذار در این زمینه را به شرح زیر بیان کرد: فروش به موقع، کنترل آیتم های اثرگذار، به حداقل رساندن ضایعات، و مسئله حمل و نقل از دیگر عوامل تاثیرگذار در کاهش بهای تمام شده هستند.
نقش انجمن فولاد در مدیریت بهای تمام شده
در کنار فعالیت های شرکت ها و فعالیت های دولت یکی از نهادهای تاثیرگذار دیگر در کاهش بهای تمام شده انجمن های صنفی هستند. انجمن های صنفی مانند انجمن فولاد به مثابه پلی هستند که صنعت را به دولت وصل می کنند.
این انجمن ها زبان گویای صنعت هستند و می توانند مشکلات و کمبودهای تولیدکنندگان را به گوش دولتمردان برسانند تا از این طریق به میزان زیادی از قیمت تمام شده آهن کاسته شود. در این زمینه، نادر سلیمانی، عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندکان فولاد ایران گفت: کاهش بهای تمام شده، به سه محور اصلی بومی سازی قطعات و تجهیزات، افزایش کیفیت در محصولات ارائه شده و افزایش ظرفیت هایی که به تبع آن ایجاد شده بازمی گردد.
در واقع این سه محور پایه های قیمت تمام شده را کاهش می دهد. در حال حاضر هم این موارد جزو سیاست های انجمن فولاد است یعنی تلاش می شود که هم محصولات واحدهای تولیدی کیفی تر شده، هم به لحاظ مصرف، قطعات بومی تر شده و هم به لحاظ افزایش تولید، قابل صادرات و قابل رقابت داخلی باشد. قطعا دنبال کردن این سیاست ها می تواند نقش موثری در کاهش قیمت تمام شده داشته باشد.
راه حل رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد: تشکیل کنسرسیومی برای مدیریت بهای تمام شده
در مورد راهبردی که انجمن فولاد در کاهش بهای تمام شده در صنعت فولاد در پیش گرفته است، دکتر بهرام سبحانی، رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران گفت: برای کاهش بهای تمام شده یک محصول باید توجه داشت که این مسئله برای هر واحد بر اساس نوع تکنولوژی،کارخانه، فرآیند و نوع تولیداتش متفاوت است.
اما در کل هر واحد صنعتی برای کاهش بهای تمام شده باید روی چند پارامتر اصلی کار کند: بهره وری نیروی انسانی، بهره وری ماشین آلات و تجهیزات، بهره وری منابع مالی و بهره وری زمین و امکانات جزء این پارامترهاست که هرکدام می تواند روی قیمت تمام شده اثر گذار باشد. این موارد در صنعت فولاد هم به صورت عام صادق است.
وی ادامه داد: پیشنهاد اصلی انجمن فولاد برای کاهش بهای تمام شده تولید فولاد این است که چند مجموعه باهم شریک شده و کنسرسیوم تشکیل دهند و یک مجموعه بزرگ ذوب و نورد در مقیاس های جهانی ایجاد کنند.
نگاهی همسو به یک مسئله مشترک
بنابر آنچه مطرح شد می توان گفت که مدیریت بهای تمام شده در صنعت فولاد مسئله ای چند بعدی و پیچیده است که به عوامل مختلفی مرتبط است. اگر مجموعه ها و نهادهای دولتی، خصوصی و صنفی تاثیرگذار در این زمینه بتوانند از راهبردهای یکدیگر پشتیبانی کنند و به یک نگاه واحد برسند به طور قطع کاهش بهای تمام شده در صنعت فولاد نه تنها دور از انتظار نیست بلکه بسیار دست یافتنی تر از چیزی است که در آغاز ممکن است به نظر برسد.